“Czyste Powietrze” to ogólnopolski program, który zapewnia finansowanie wymiany starych pieców i termomodernizację budynków jednorodzinnych. Jego cel to poprawa jakości powietrza w Polsce. Chodzi przede wszystkim o zmniejszenie emisji zanieczyszczeń takich jak pyły i gazy cieplarniane. Działania te przyczyniają się do poprawy stanu środowiska naturalnego przez walkę ze smogiem. Program oferuje wsparcie finansowe na wymianę źródeł ciepła na bardziej efektywne i ekologiczne. Dotacje przyznawane są też na ocieplenie budynków, wymianę okien i drzwi, a także montaż wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła.
Czym jest działanie “Czyste Powietrze”?
Program “Czyste Powietrze” to szansa na uzyskanie dofinansowania na wymianę starych i nieefektywnych źródeł ciepła. Piece węglowe (tzw. “kopciuchy”) mogą zostać zastąpione przez nowoczesne piece gazowe kondensacyjne, pompy ciepła, ogrzewanie elektryczne czy kotły na biomasę. Aby skorzystać z programu, należy wymienić stary piec przed lub w trakcie realizacji inwestycji. Prócz tego musi być ona zakończona w ściśle określonym terminie.
Termomodernizacja obejmuje też ocieplenie ścian, dachu, stropodachu oraz wymianę okien i drzwi. W niektórych wariantach programu można również uzyskać środki na instalacje paneli słonecznych, co dodatkowo obniży rachunki za energię. Warto pamiętać, że program “Czyste Powietrze” to nie tylko korzyść dla środowiska czy realne oszczędności na ogrzewaniu, ale również zwiększenie wartości nieruchomości.
Program skierowany jest do właścicieli lub współwłaścicieli jednorodzinnych budynków mieszkalnych, a także wydzielonych w nich lokali mieszkalnych z wyodrębnioną księgą wieczystą. Wysokość dotacji zależy od dochodów wnioskodawcy. Im niższe dochody, tym wyższe wsparcie można otrzymać. Dostępne są trzy poziomy dofinansowania: podstawowy, podwyższony i najwyższy.
Niepokojące wyniki kontroli
O tym, że zmiany w programie “Czyste Powietrze” były konieczne, świadczą statystyki z kontroli przeprowadzonej przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Okazuje się, że w 2024 i I kwartale 2025 NFOŚiGW wypowiedział już 1,4 tysiąca umów, a w 652 przypadkach dotacja została pomniejszona. W praktyce oznacza to, że niemal 1,5 tysięcy beneficjentów programu musi zwrócić otrzymane środki. W związku z tym do funduszu ma wrócić 40,9 miliona złotych. Warto podkreślić, że z powodu nieprawidłowości tracą zarówno wykonawcy, jak i właściciele modernizowanych nieruchomości.
Do głównych przyczyn zmniejszenia lub odebrania dotacji należą między innymi nieterminowa realizacja zadania czy opieszałość w rozliczaniu zaliczki. Wojewódzkie fundusze, które są operatorami programu, mówią też o zawyżaniu kosztów inwestycji oraz zaniedbaniu wymagań technicznych modernizowanych budynków. Kontrole wciąż trwają, więc wykrytych nieprawidłowości może być więcej. Warto zauważyć, że choć transformacja energetyczna to duża szansa na problemach programu tracą też wykonawcy. To właśnie oni zwracają uwagę, że przez wielomiesięczne opóźnienia w rozliczaniu kontrolowanych inwestycji tracą płynność finansową.