Ubiegły rok był mocno odczuwalny dla samorządów, których budżety zostały mocno nadwyrężone w wyniku pandemii. Będą więc szukać nowych sposobów na pozyskanie dodatkowych środków.
A jednym z nich może być budząca kontrowersje opłata adiacencka, która obciąża właścicieli gruntów. Nazywana parapodatkiem, przez to nie jest znana i powszechnie stosowana. Jej nałożenie dopuszcza jednak ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami. Stwarza ona gminom możliwość naliczenia opłaty od wzrostu wartości rynkowej działki. Może to nastąpić gdy doszło do:
- scalenia i ponownego podziału nieruchomości gruntowej,
- podziału nieruchomości gruntowej,
- wybudowania urządzeń infrastruktury technicznej finansowanych ze środków Skarbu Państwa, środków samorządów, dotacji unijnych lub innych zagranicznych i bezzwrotnych źródeł.
Ile wynosi opłata adiacencka?
W pierwszym przypadku opłata adiacencka wynosi do 50% wzrostu wartości nieruchomości, a powinny ją wnieść osoby otrzymujące nowe grunty po podziale. W drugiej z przedstawionych sytuacji opłata adiacencka od podziału ma stawkę na poziomie do 30% wzrostu wartości nieruchomości, a płaci ją właściciel lub użytkownik wieczysty, który uregulował wszystkie opłaty roczne za użytkowanie. W przypadku wybudowania urządzeń infrastruktury technicznej opłata adiacencka jest naliczana jako maksymalnie 50% wzrostu wartości nieruchomości i powinna być płacona przez właściciela gruntu lub użytkownika wieczystego, który wniósł wszystkie roczne opłaty za użytkowanie lub użytkownika zwolnionego z takich opłat.
Wysokość stawek tej opłaty ustalana jest przed rady gmin. Opłaty takiej muszą się obawiać na przykład osoby posiadające działkę, w pobliżu której gmina wybudowała drogę. Opłata adiacencka budzi spore kontrowersje, ponieważ jej zasadność jest bardzo uznaniowa. Naliczana jest bowiem na podstawie teoretycznego wzrostu wartości nieruchomości. Niektóre gminy dopuszczają rozłożenie jej na raty, jednak wówczas wiąże się to najczęściej z koniecznością ustanowienia hipoteki. Inną możliwością jest przeniesienie na gminę (za jej zgodą) prawa własności działki wydzielonej na skutek podziału lub scalenia.
Wszczęcie postępowania w zakresie ustalenia opłaty adiacenckiej może nastąpić w terminie do 3 lat od dnia stworzenia warunków do korzystania z nowo utworzonej infrastruktury, albo od dnia uprawomocnienia się decyzji zatwierdzającej podział gruntu lub orzeczenie o podziale. Od 1 września 2017 r. obowiązują przepisy, uniemożliwiające uniknięcie tej opłaty, jeśli postępowanie (np. na skutek skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego) nie zakończyło się przed upływem 3 lat od podziału nieruchomości.
Spory sądowe oraz spory przed samorządowym kolegium odwoławczym nie należą do rzadkości, ponieważ osoby zobowiązane do uiszczenia opłaty kwestionują ustalony przez rzeczoznawcę wzrost wartości działki.